14.1 Mowa zależna

(Le discours rapporté)

Le discours rapporté – tak nazywamy sytuację, w której osoba mówiąca przytacza słowa wypowiedziane przez nią samą lub przez inną osobę w formie relacji albo bezpośredniego cytatu. Mowę zależną wprowadzają takie czasowniki jak : dire (mówić), demander (pytać), affirmer (twierdzić), ajouter (dodać), annoncer (oznajmiać), expliquer (wyjaśniać), itp.

Typy mowy zależnej

-mowa niezależna – discours direct w której cytujemy dokładnie wypowiedziane słowa za pomocą cudzysłowia, np.

La maîtresse a dit aux enfants : « Je vais vous lire une histoire »

(Nauczycielka powiedziała dzieciom : « Przeczytam wam pewną historię »)

-mowa zależna – discours indirect w której przytaczamy słowa wypowiedziane wcześniej ale nie cytujemy ich bezpośrednio, np.

La maîtresse a dit aux enfants qu’elle allait leur lire une histoire

(Nauczyciela powiedziała dzieciom, że przeczyta im pewną historię)

14.2 Przejście z mowy zależnej na niezależną

(Le passage du discours direct au discours indirect)

Przejście z mowy zależnej na niezależną wymaga:

• użycia « que » przed każdym czasownikiem, np.

Elle a dit qu’elle l’avait reçu mais qu’elle avait décidé….

Powiedziała, że go otrzymała, ale że zdecydowała…

• usunięcia interpunkcji wprowadzającej cytat

• zmiany osoby zaimka osobowego i innych zaimków, np.

Il dit : « Je suis très fier ». Il dit qu’il est très fier

(On) Mówi : « (Ja) Jestem bardzo dumny ».(On) Mówi, że (on) jest bardzo dumny

• kiedy czasownik w zdaniu wprowadzającym jest w czasie przeszłym (passé composé, passé simple, imparfait, plus-que-parfait), zmieniamy czasy zdania podrzędnego według reguły uzgadniania czasów (la concordance des temps) oraz zmieniamy wyrażenia czasowe (szczegóły w tabelach poniżej), np.

Il a dit : « Je suis très fier » (Powiedział : « Jestem bardzo dumny »)

Il a dit qu’il était très fier (Powiedział, że był bardzo dumny)

Il m’a dit : « Je n’ai pas bien noté ce que vous venez de dire »

(On mi powiedział: « Nie zanotowałem dobrze tego co właśnie powiedziałeś »)

Il m’a dit qu’il n’avait pas bien noté ce que je venais de dire

(On mi powiedział, że nie zanotował dobrze tego co właśnie powiedziałem)

Uwagi

• kiedy czasownik wprowadzający mowę zależną jest w w czasie teraźniejszym lub przyszłym, czasy zdania podrzędnego nie zmieniają się, np.

Il me dit : «  Je n’ai pas bien noté ce que vous venez de dire »

(On mi mówi: « Nie zanotowałem dobrze tego co właśnie powiedziałeś »)

Il me dit qu’il n’a pas bien noté ce que je viens de dire

(On mi mówi, że nie zanotował dobrze tego co właśnie powiedziałem)

14.3 Zgodność czasów w mowie zależnej

(La concordance des temps)

Tak jak jest to wspomniane w tabeli 14.2, jeżeli zdanie wprowadzające jest w czasie przeszłym, musimy zmienić czasy zdania podrzędnego oraz wyrażenia czasowe według reguł zgodności czasów. Poniższe tabele pokazują jak zmieniają się czasy, wyrażenia czasowe oraz pytania i zdania pytające gdy przechodzą z discours direct na discours indirect

Mowa niezależna

(Le discours direct)

Mowa zależna

(Le discours indirect)

présent

imparfait

passé composé

plus-que-parfait

futur simple

conditionnel présent

futur antérieur

conditionnel passé

futur proche

czasownik « aller » w imparfait + bezokolicznik

passé récent

czasownik « venir » w imparfait + bezokolicznik

imparfait

nie zmienia się

plus-que-parfait

nie zmienia się

conditionnel présent/passé

nie zmienia się

subjonctif présent/passé

nie zmienia się

impératif

de + infinitif

Zgodność wyrażeń czasowych

(La concordance des temps – les expressions de temps)

Discours direct

Discours indirect

aujourd’hui (dziś)

ce jour-là (tamtego dnia)

ce matin (dziś rano)

ce matin-là (tamtego ranka)

ce soir (dziś wieczorem)

ce soir-là (tamtego wieczoru)

ce mois (w tym miesiącu)

ce mois-là (tamtego miesiąca)

cette année (w tym roku)

cette année-là (tamtego roku)

maintenant (teraz)

à ce moment-là (wtedy)

en ce moment (w tej chwili)

à ce moment-là (wtedy)

ce mois-ci (w tym miesiącu)

ce mois-là (tego miesiąca)

hier (wczoraj)

la veille (w przeddzień)

hier soir (wczoraj wieczorem)

la veille au soir (w przeddzień wieczorem)

avant–hier (przedwczoraj)

l’avant-veille (dwa dni wcześniej)

mardi prochain (przyszły wtorek)

le mardi suivant (nastęny wtorek)

mardi dernier (ostatni wtorek)

le mardi précédent (poprzedni wtorek)

il y a trois jours (trzy dni temu)

trois jours plus tôt/avant (trzy dni wcześniej)

demain (jutro)

le lendemain (następnego dnia)

après–demain (pojutrze)

le surlendemain (za dwa dni)

dans (dans trois jours) (za, za 3 dni)

trois jours plus tard/après (3 dni później)

ici (tutaj)

là (tam)

jusqu’ici (do tej pory)

jusque-là (dotychczas)

Przekształcanie pytań/zdań pytających pośrednich i bezpośrednich
(Transformation de l’interrogation directe et indirecte)

• w zdaniu pytającym wymagającym odpowiedzi kategorycznej « tak » albo « nie »
  (interrogation totale) intonacja, inwersja i « est-ce que » zostaje zastąpione przez « si », np.

Elle m’a demandé : « Est-ce que vous connaissez/Connaissez-vous les chansons de Barbara ?»→ Elle m’a demandé si je connaissais les chansons de Barbara »

• przysłówki pytające takie jak où, quand, pourquoi, combien oraz przymiotniki i zaimki pytające takie jak quel, lequel etc. w mowie zależnej są zachowywane, np.

Il m’a demandé : « Comment tu t’appelles ? »→Il m’a demandé comment je m’appelais (Zapytał mnie : « Jak się nazywasz ? »→ Zapytał mnie jak się nazywam)

Il m’a demandé : « Quelle heure est-il ? » → Il m’a demandé quelle heure il était

(Zapytał mnie : « Która jest godzina ? »→ Zapytał mnie która była godzina)

Przy innych słówkach pytających obowiązują następujące reguły

• qui/qui est-ce qui→qui, np.

Il a demandé : « Qui veut venir avec moi ?»→Il a demandé qui voulait venir avec lui

• qui/qui est-ce que→qui, np.

Elle m’a demandé : « Qui est-ce que tu invites à dîner ?»→Elle m’a demandé qui j’invitais à dîner

• przyimek + qui→przyimek + qui, np.

On m’a demandé : « Avec qui voyages-tu ?»→On m’a demandé avec qui je voyageais

• que/qu’est-ce qui→ce qui, np.

Je me demande : « Que se passe-t-il ? »→Je me demande ce qui se passe

• que/qu’est-ce que→ce que, np.

Il voulait savoir : « Qu’est-ce que tu lis ?»→Il voulait savoir ce que je lisais

• przyimek + quoi→przyimek + quoi, np.

Il m’a demandé : « A quoi s’intéresse votre fils ? »→Il m’a demandé à quoi s’intéressait mon fils

Uwagi

• różnica między « ce que » / « ce qui » :

– ce qui – występuje w fukncji podmiotu, np.

Je ne sais pas ce qui lui plaît (Nie wiem co się jemu podoba)

– ce que – występuje w funcji dopełnienia bliższego, np.

Je ne sais pas ce que nous avons dit (Nie wiem co powiedzieliśmy)

• po czasie przeszłym w zdaniu nadrzędnym może występować czas teraźniejszy, gdy treść zdania wyraża:

– prawdę ogólną, ponadczasową, np.

J’ai appris que l’eau se compose d’hydrogène et d’oxygène

(Dowiedziałem się, że woda składa się z wodoru i tlenu)

– czynność odbywającą się w teraźniejszości, np.

J’ai dit qu’il y a 500 élèves dans notre école

(Powiedziałem, że jest 500 uczniów w naszej szkole)

• tryb rozkazujący jest zastapiony przez konstrukcję : de + bezokolocznik, np.

Le médecin m’a conseillé : « Ne consommez pas d’alcool ! »→Le médecin m’a conseillé de ne pas consommer de l’alcool

(Lekarz mi poradził : « Niech Pan nie pije alkoholu ! »→ Lekarz mi poradził aby nie pić alkoholu)

• nie modyfikujemy wyrażeń czasowych gdy odnoszą się one do momemntu bliskiego teraźniejszości czyli np.

Ce matin le gardien m’a dit que la piscine était fermée pour travaux jusqu’à demain. Jakby było zamiast « ce matin » na przykład « il y a dix jours » to na końcu tego zdania wstawilibyśmy jusqu’au lendemain