|
9.3 Czas przeszły dokonany (Le passé composé) |
|
Tworzenie czasu passé composé
avoir lub être odmienione w czasie teraźniejszym + imiesłów czasu przeszłego (participe passé) np. Pierre a bu 2 litres de lait (Piotr wypił 2 litry mleka) Je suis allé à Paris (Pojechałem do Paryża)
|
|
9.3.1 Tworzenie participe passé (czasowniki regularne) |
||
|
końcówka bezokolicznika |
przykład |
participe passé |
|
–er zmienia się na –é |
parler, chanter |
parlé, chanté |
|
–ir zmienia się na –i |
finir, partir |
fini, parti |
|
–re zmienia się na –u |
battre, descendre |
battu, descendu |
|
Najważniejsze wyjątki * czasowniki odmieniające się z être w czasach złożonych |
||
|
bezokolicznik |
participe passé |
tłumaczenie |
|
(s’)asseoir |
assis |
siedzieć/siadacć |
|
acquérir |
acquis |
nabywać/zdobywać |
|
avoir |
eu |
mieć |
|
boire |
bu |
pić |
|
conclure |
conclu |
zawierać/kończyć/wnioskować |
|
conduire |
conduit |
prowadzić |
|
connaître |
connu |
znać |
|
construire |
construit |
budować/tworzyć |
|
courir |
couru |
biec |
|
craindre |
craint |
obawiać się |
|
croire |
cru |
wierzyć |
|
cuire |
cuit |
gotować/smażyć/piec |
|
découvrir |
découvert |
odkrywać |
|
détruire |
détruit |
zniszczyć |
|
devenir |
devenu |
stać się/zostać |
|
devoir |
dû (ale due, dus, dues) |
musieć |
|
dire |
dit |
mówić |
|
disparaître |
disparu |
znikać |
|
écrire |
écrit |
pisać |
|
élire |
élu |
wybierać |
|
être |
été |
być |
|
faire |
fait |
robić |
|
falloir |
fallu |
musieć coś zrobić |
|
lire |
lu |
czytać |
|
mettre |
mis |
kłaść/położyć |
|
mourir* |
mort* |
umierać |
|
naître* |
né* |
rodzić sę |
|
offrir |
offert |
podarować |
|
ouvrir |
ouvert |
otwierać |
|
paraître |
paru |
wydawać si/pojawiać się |
|
peindre |
peint |
malować |
|
plaire |
plu |
podobać się |
|
pleuvoir |
plu |
padać (o deszczu) |
|
pouvoir |
pu |
móc |
|
prendre |
pris |
brać/wziąć |
|
produire |
produit |
produkować |
|
recevoir |
reçu |
otrzymać |
|
résoudre |
résolu |
rozwiązać (problem) |
|
rire |
ri |
śmiać się |
|
savoir |
su |
wiedzieć/umieć |
|
se taire |
tu |
milczeć |
|
suivre |
suivi |
iść za kimś/podążać/śledzić |
|
tenir |
tenu |
trzymać |
|
traduire |
traduit |
tłumaczyć |
|
valoir |
valu |
kosztować/mieć wartość |
|
venir* |
venu* |
przybywać/przychodzić |
|
vivre |
vécu |
żyć |
|
voir |
vu |
widzieć |
|
vouloir |
voulu |
chcieć |
|
9.3.2 Użycie czasu passé composé |
||
|
passé composé wyraża |
przykład |
tłumaczenie |
|
czynność dokonaną, punktową |
La bombe a explosé |
Bomba wybuchła |
|
kiedy kilka czynności dokonanych w przeszłości jest wymienionych po sobie; wprowadzane takimi słówkami jak après, puis, ensuite, alors, tout à coup, itp. |
Je me suis réveillé à 8 heures, j’ai téléphoné à ma mère puis je suis allé au travail |
Obudziłem się o 8, zadzwoniłem do matki i następnie pojechałem do pracy
|
|
gdy czas trwania czynności jest ograniczony i konkretny; wyrażony najczęściej okolicznikami czasu jak np. hier, avant-hier, l’année dernière, itp. |
Il a acheté sa première maison le 12 mai 1975 Le mois dernier nous avons vendu 5 voitures |
Kupił swój pierwszy dom 12 maja 1975 r. W poprzednim miesiącu sprzedaliśmy 5 samochodów |
|
powtórzenie czynności |
J’ai écouté cette chanson cent fois |
Słuchałem tej piosenki 100 razy |
|
fakt dokonany w przeszłości bliskiej lub dalekiej który może mieć skutek w teraźniejszości |
Il a passé son bac il y a 5 ans |
Zdał maturę 5 lat temu |
|
9.3.3 Czasownik posiłkowy avoir czy être* ? * czasowniki avoir lub être w czasach złożonych nazywamy posiłkowymi (po francusku auxiliaires) |
|
avoir |
|
Zdecydowana większość czasowników tworzy czas passé composé z czasownikiem posiłkowym avoir, np. parler, changer, dire, pouvoir, savoir, itd. Oprócz wyjątków podanych poniżej |
|
être |
|
Wszystkie czasowniki zwrotne, np. s’asseoir, s’appeler, se laver, itp. + czasowniki : aller arriver entrer* (rentrer*) partir (repartir) rester passer* retourner* tomber venir (intervenir, parvenir, revenir, devenir) décéder naître mourir descendre* monter* sortir* * te czasowniki normalnie odmieniają się z « être » ale jeśli występuje po nich dopełnienie bliższe (COD) to odmieniają się z « avoir » i często zmieniają swój sens. Przykłady : Il a descendu les valises (Zniósł walizki)/Il est descendu dans la rue (Wyszedł na ulicę) Elle a sorti la voiture (Wyprowadziła samochód)/Elle est sorti (Wyszła) Il a passé ses examens (Zdał swoje egzaminy)/Il est passé à côté de moi (Przeszedł obok mnie) |
|
9.3.4 Uzgodnienie participe passé dla czasowników z « être » |
|
Formy participe passé czasowników odmieniających się z czasownikiem posiłkowym « être »uzganiają się co do liczby i rodzaju z podmiotem zdania czyli do participe passé dla rodzaju żeńskiego liczby pojedynczej dopisujemy –e, dla rodzaju męskiego liczby mnogiej dopisujemy –s, dla rodzaju żeńskiego liczby mnogiej dopisujemy –es. Przykład dla czasownika aller: Je suis allé(e) (dopisujemy –e jeśli dotyczy rodzaju żeńskiego) Tu es allé(e) (dopisujemy –e jeśli dotyczy rodzaju żeńskiego) Il est allé (bez uzgodnienia bo to rodzaj męski liczba pojedyncza) Elle est allée (-e jest uzgodnieniem rodzaju żeńskiego) Nous sommes allés/allé(e)s (-s to uzgodnienie liczby mnogiej, dopisujemy –e jeżeli « nous » oznacza rodzaj żeński) Vous êtes allés/allé(e)s (-s to uzgodnienie liczby mnogiej, dopisujemy –e jeżeli « vous » oznacza rodzaj żeński) Ils sont allés (-s to uzgodnienie liczby mnogiej) Elles sont allées (-es to uzgodnie liczby mnogiej i rodzju żeńskiego) |
|
Participe passé czasowników zwrotnych nie uzgadnia się z podmiotem, jeśli po formie czasownikowej jest dopełnienie bliższe, np. Elle s’est acheté une maison (Ona kupiła sobie dom) – une maison jest dopełnieniem bliższym Monique s’est coiffé les cheveux (Monika uczesała sobie włosy) |
|
Participe passé czasowników zwrotnych nie uzgadnia się z podmiotem dla zaimków dopełnienia dalszego, np. Pierre et Jean se sont téléphoné hier matin (Piotr i Jan zadzwonili do siebie wczoraj rano), « se » w tym zdaniu oznacza zaimek dopełnienia dalszego COI bo czasownik ten ma taką konstrukcję « téléphoner à qqn » (dzwonić do kogoś) |
|
Participe passé czasowników zwrotnych uzgadnia się z podmiotem, gdy po formie czasownikowej nie ma dopełnienia bliższego np. Monique s’est coiffée (Monika uczesała się) Elles sont venues à Paris (One przybyły do Paryża) |
|
9.3.5 Uzgodnienie participe passé dla czasowników z « avoir » |
|
Czasowników z czasownikiem posiłkowym avoir nigdy nie uzgadnia się z podmiotem zdania |
|
Participe passé nie uzgadnia się jeśli dopełnienie bliższe stoi w zdaniu po formie czasownikowej np. J’ai passé mes vacances à Varsovie (Spędziłem wakacje w Warszawie) |
|
Participe passé uzgadnia się jeśli dopełnienie bliższe stoi w zdaniu przed formą czasownikową (zdania podrzędne z que, zaimki me, te, le, la, nous, vous, les), np. Les vacances que j’ai passées ont été magnifiques (Wakacje które spędziłem były wspaniałe) Je les ai vu(e)s hier (Widzialem ich/je wczoraj) Uwaga ! Zaimki me, te. nous, vous mogą to być zaimki dopełnienia bliższego (COD) lub dalszego (COI) więc trzeba się wtedy zastanowić czy uzgadniać czy nie, np. Il nous a regardés (On nas oglądał); czasownik regarder qqn czyli « nous » to zaimek COD – uzgadniamy Il nous a menti (Okłamał nas); czasownik mentir à qqn (okłamać kogoś) więc « nous » jest zaimkiem COI – nie uzgadniamy |
|
Participe passé czasowników nieosobowych jest zawsze nieodmienny, np. Quelle tempête il y a eu ce matin (Jaka burza była dziś rano) |
|
Dla konstrukcji faire/laisser + infinitif participe passé pozostaje nieodmienny,np. Ma voiture était en panne, je l’ai fait réparer (Mój samochód był zepsuty, dałem go do naprawy) |
|
9.3.6 Passé composé w przeczeniu |
Je ne me suis pas réveillé à 9:00 heures (Nie obudziłem się o 9:00) |
